Wyspa Spitsbergen nie leży sama na Oceanie Arktycznym, jest częścią (i to największą) archipelagu Svalbard, położonego ok. 700 km na północ od wybrzeży Norwegii. Sześć z siedmiu tutejszych parków narodowych znajduje się właśnie na Spitsbergenie, a cały archipelag obejmuje jeszcze 22 obszary chronione.
W 1973 roku, kiedy na Spitsbergenie stworzono pierwsze trzy parki narodowe, ich łączna powierzchnia zajmowała 50% powierzchni archipelagu, w pierwszej dekadzie XXI wieku obszar chroniony powiększono do 65%. Jest to naprawdę nietknięte cywilizacją miejsce.

Najbardziej wysunięty na północ punkt Norwegii, położony w pobliżu koła podbiegunowego, z pewnością jest interesujący dla turystów, jednak podróżowanie tam na własną rękę może być niebezpieczne – niestety istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo spotkania z niedźwiedziem polarnym. Każdy, kto chce odwiedzić ten arktyczny zakątek, musi po prostu wiedzieć, jak zachować się w takim przypadku, a także posiadać środki odstraszające i ochronne. Dlatego najlepiej dołączyć do grupy zorganizowanej wybierającej się na wycieczkę statkiem, kajakiem lub pieszo – w tym przypadku organizatorzy dbają o bezpieczeństwo turystów.
Latem ludzie przyjeżdżają tu, aby na własne oczy zobaczyć białe noce, a zimą „polować” na zorzę polarną. Dzieje się to oczywiście w naturalnej scenerii, w wyjątkowych warunkach, wśród niezwykłego piekna. Oprócz „ostrych gór” (to dosłowne znaczenie nazwy Spitsbergen w języku niderlandzkim), które zaimponowały Willemowi Barentsowi, odkrywcy archipelagu w 1596 roku, arktyczny pejzaż składa się z masywnych lodowców, majestatycznych fiordów oraz krajobrazów księżycowych.

Roślinność na Spitsbergenie jest niezwykle rzadka ze względu na lodowaty oddech koła podbiegunowego, ale przedstawiciele tutejszej flory to praktycznie pojedyncze okazy w skali światowej. Najrzadszych rośliny trzeba szukać w Parku Narodowym 𝐈𝐧𝐝𝐫𝐞-𝐖𝐢𝐣𝐝𝐞𝐟𝐣𝐨𝐫𝐝𝐞𝐧.

W Parku Narodowym 𝐅𝐨𝐫𝐥𝐚𝐧𝐝𝐞𝐭 (na wyspie Ziemia Księcia Karola) można znaleźć szereg ważnych zabytków kultury związanych z wielorybnictwem w Norwegii i Rosji. Jest on także domem dla najbardziej wysuniętej na północ populacji fok na świecie.

Park 𝐍𝐨𝐫𝐝𝐞𝐧𝐬𝐤𝐢𝐨̈𝐥𝐝 𝐋𝐚𝐧𝐝 to ważna ostoja ptaków – siedliska siewkowców, kaczek i gęsi. Lokalne wybrzeże i „ptasia góra” Ingeborgfjellet znajdują się na liście European BirdLife International.

Najbardziej zaludnionym parkiem na Svalbardzie jest 𝐍𝐨𝐫𝐝𝐫𝐞-𝐈𝐬𝐟𝐣𝐨𝐫𝐝𝐞𝐧: wielu organizatorów wycieczek ma tu obozy namiotowe – bazy letnich trekkingów i spływów kajakowych, a lokalni mieszkańcy wykorzystują ten obszar do polowań na gęsi i cietrzewie, a także do połowu golca. Nawiasem mówiąc, wspomniane już księżycowe krajobrazy – też tu są tu. 

Park Narodowy 𝐍𝐨𝐫𝐝𝐯𝐞𝐬𝐭-𝐒𝐩𝐢𝐭𝐬𝐛𝐞𝐫𝐠𝐞𝐧 (Północno-Zachodniego Spitsbergenu) to dokładnie miejsce, w którym wylądował Barents. A legendarne ostre skały wciąż witają podróżników. W krótkim sezonie letnim na ląd schodzi tu od 15 000 do 20 000 osób, co jest rekordem w skali całego archipelagu. Główną atrakcją jest Magdalen-fjord i cmentarz, na którym spoczywają szczątki około 130 wielorybników z dawnych czasów.

Park Narodowy 𝐒𝐚𝐬𝐬𝐞𝐧-𝐁𝐮̈𝐧𝐬𝐨𝐰 𝐋𝐚𝐧𝐝 jest centrum zimowych wycieczek na skuterach śnieżnych, które odbywają się dosłownie codziennie. W sezonie turystycznym ruch jest tu dość duży, a liczba zdjęć z tagiem #Sassen-Bünsow na portalach społecznościowych wskazuje, że jest to najczęściej fotografowane miejsce na archipelagu.

Park Narodowy 𝐒ø𝐫-𝐒𝐩𝐢𝐭𝐬𝐛𝐞𝐫𝐠𝐞𝐧 obejmuje całą południową część wyspy, jego teren stanowi bardzo ważny szlak migracyjny niedźwiedzi polarnych ze wschodu na zachód. Starannie zachowane tu są historia i ślady wielorybnictwa z XVII wieku – piece do wytapiania tłuszczu, szkielety gigantów morskich itp. Stosunkowo łagodny klimat i ochrona gór alpejskich sprzyja koloniom ptaków morskich, a także zapewnia miejsce dla odpoczynku pierzastym wędrownikom.

Archipelag Svalbard to wyjątkowe miejsce dla międzynarodowych prac badawczych. Zgodnie z Traktatem paryskim podpisanym w 1920 r. ponad 40 krajów ma równe prawo do korzystania z zasobów naturalnych wysp znajdujących się pod jurysdykcją Norwegiii prowadzenia działalności naukowo-badawczej. Polska przystąpiła do traktatu w 1931 roku, dziś na Svalbardzie działa pięć ośrodków naukowych, w tym Stacja Polarna uniwersytetów Marii Curie-Skłodowskiej i Mikołaja Kopernika.

Zdjęcia: Kim Abel, Bård Bredesen, Jørn Henriksen, Georg Bangjord, Sysselmannen på Svalbard, Marie Lier, Odd Harald Hansen.